Istnieje ścisłe grono tak zwanych pisarzy postmodernistycznych, pisarzy, którzy swoją twórczością postawili pytanie: początkowo o kondycję literatury, jej stan zdrowia, a następnie swoje pytania – teksty skierowali ku zupełnie nowym możliwościom literatury, starając się znale?ć jak najlepsze miejsce dla niej we współczesnym świecie tak mocno zróżnicowanym całą gamą wszelkiego rodzaju środków wyrazu. Jeśli by ktoś chciał wymienić czołowych prowodyrów tych rewolucyjnych i odświeżających zmian, powiedzmy tak z marszu na jednym wdechu, to byłyby to nazwiska: Eco, Nabokov , Barth, Pynchon, Marquez , Borges, Carpentier (i oczywiście jeszcze wielu innych) oraz jeszcze jedno nazwisko, które powinno zdecydowanie pojawić się nie tyle na początku tej listy, co ponad nią - chodzi o urodzonego w Hawanie włoskiego pisarza Italo Calvino .
Trudno jest znale?ć jakieś pojęcie, które by choć o krok przybliżało nas do określenia twórczości tego pisarza, przydomek postmodernisty (samo to pojęcie wydaje się być workiem bez dna, do którego wrzuca się wszystko to, co odbiega w jakiś sposób od przyjętych norm i przez to jest trudne do jednoznacznej klasyfikacji) zdaje się być jedynie kompromisem, wynikającym z braku innych- bardziej adekwatnych przymiotników. Zwykle wskazuje się na ewolucję w działalności literackiej Calvino, wypróbowywanie różnych konwencji i stylów, od neorealizmu włoskiego, poprzez alegorię i przypowieść, literaturę fantastyczną, aż do modelu powieści strukturalnej. Jeśli byśmy odważyli się ująć istotę twórczości Calvino w jednym zdaniu, to mówiło by ono o próbie opisu rzeczywistości przez pryzmat wielu możliwie najróżnorodniejszych spojrzeń, byłby to świat widziany możliwie największa ilością oczu, jak pisał sam Italo:
„w epoce triumfu innych mediów [...] funkcją literatury jest komunikowanie spraw różnorodnych, właśnie poprzez to, co jest w nich różnorodne.”
Najbardziej znanym dziełem Calvino jest bez wątpienia powieść „Jeśli zimową nocą podróżny”, książka, która jak żadna inna tak często nie służyła krytykom do przedstawiania idei tekstu postmodernistycznego. Jest to historia składająca się z przekładających się elementów, którymi jest dziesięć początków fikcyjnych książek, napisanych w różnorakich konwencjach i stylach. To wszystko przeplata się z poszukiwaniami czytelnika – prawdziwego bohatera pisanej przez niego w akcie lektury właściwej powieści. W tych fragmentach możemy odnale?ć wiele elementów metatekstowych. Calvino bowiem umiejętnie łączy w swoich tekstach punkt widzenia pisarza oraz teoretyka literatury, jak pisał w jednym z wykładów:
Kiedy literatura już nie wystarcza, abym się upewnił, że nie ścigam tylko snów, w nauce szukam pożywienia dla moich wizji, które niweczą każdy ciężar.”
I to właśnie jest najbardziej fascynujące w jego twórczości - czytając eseje pisarza, czujemy się jakbyśmy czytali jego powieści, czytając natomiast powieści, nie jesteśmy w stanie zapomnieć o całym teoretycznym zapleczu, które za nimi stoi.
Tej niecodziennej wizji literatury - wreszcie - polski czytelnik może zakosztować w ukazującej się właśnie w księgarniach książce włoskiego pisarza pt. „Wykłady amerykańskie. Sześć przypomnień dla przyszłego tysiąclecia”. Książka jest zbiorem wykładów, które Calvino miał wygłosić na Uniwersytecie Harvarda w ramach Norton Poetry Lectures, miał ale nigdy ich nie wygłosił, gdyż niestety, śmierć przeszkodziła mu w podróży do Ameryki.
