23 IX 63 r.p.n.e urodził się Oktawian August

Droga Oktawiana do tytułu Augusta i pierwszego cesarza  Rzymu znaczona jest nazwiskami Cezara, Brutusa, Lepidusa i Marka Antoniusza; Cezar Oktawiana usynowił, Brutusa – zabójcę Cezara, Oktawian w Galii pobił, z Lepidusem i Markiem Antoniuszem zawiązał triumwirat, który, eliminując Lepidusa, uczynił potem polem rywalizacji pomiędzy sobą i Markiem Antoniuszem.  Tego ostatniego pobił w bitwie pod Akcjum (31. r. p.n.e), otwierając sobie tym samym drogę  do najwyższych godności w Rzymie, do jedynowładztwa i tytułu cesarza.
Wrzesień 31 roku, Akcjum, przywołuje kilkakrotnie Kawafis w wierszach; „W jakimś mieście Azji Mniejszej„ i „Bóg opuszcza Antoniusza”. Z tego drugiego wiersza pochodzą niezwykłe słowa; „Jak ktoś od dawna gotów, jak człowiek mężny, pożegnaj ją, tę Aleksandrię, która znika. A przede wszystkim nie łudź się, nie wmawiaj sobie, że to był sen albo że słuch cię zwodzi„.

W 28 r. p.n.e. Oktawian przyjął tytuł pierwszego obywatela princeps civium, ale pamiętając świetnie lekcję Cezara , robił wszystko, by, będąc faktycznie jedynym władcą w Rzymie, zachowywać pozory funkcjonowania ustroju republikańskiego. Był znakomitym politykiem, dyplomatą i w wykonywaniu swojego zadania umiejętnie wykorzystywał zdolności głównego reżysera i aktora wielkiego dziejowego spektaklu; ze łzami w oczach zaklinał senat, by nie wynoszono go do godności cesarza, „zrzekał się” wszystkich godności, przekazując władzę senatowi, i poruszony "ulegał" prośbom i naciskom senatu, godząc się na pozostanie przy władzy przez …….kolejne  dziesięć lat.
Senat przyznał mu tytuł Augustus (wzniosły, święty) i odtąd Oktawian występował jako Imperator Cesar Augustus.

Czyniąc z republikańskich instytucji fasadę, sprawował dyktatorskie rządy. Raczej bez większych oporów , bo uporządkowana po latach wojen domowych administracja, uzdrowione ustawodawstwo, pokojowa polityka – słynny P a x  A u g u s t a – zjednywały do niego największych nawet przeciwników. Zapanował pokój, opiewany w „IV Eklodze” Wergiliusza jako mityczny złoty wiek:

„Już ostatni kumejskiej wróżby rok nadchodzi,
Wielki wieków porządek na nowo się rodzi (…)
O ty, czysta Lucyno, chciej sprzyjać dziecinie,
Pod którą nam dopiero wiek żelazny zginie,
A z nowym rodem na świat złoty wiek nastanie…”.

Pokój Augusta i złoty wiek wymagały niemałych nakładów, zachodów i politycznych zabiegów . W jaki sposób utwierdzano rzymską społeczność w przekonaniu, że żyje w najlepszych czasach i najlepiej zorganizowanym państwie, ale też najbardziej jej sprzyjającym państwie – pokazuje znakomita książka Paula Zankera „August i potęga obrazów” (Poznań 1999); organizatorzy społecznych i politycznych kampanii znajdą w tej książce znakomity materiał instruktażowy i odświeżającą spojrzenie wiedzę, że PR nie narodził się wczoraj.

Tak, August potrafił dbać o to, by powolne przechodzenie od republiki do cesarstwa, budowanie nowego systemu politycznego miało znakomitą, najlepszą społeczną i artystyczną oprawę. Rzym zawdzięcza mu odrodzenie sztuk; wszystkich sztuk.
Nas najbardziej interesuje literatura. August, jako człowiek wykształcony mógł pochwalić się także pewnymi dokonaniami w tej dziedzinie, czas jego rządów wspomina się jednak nie ze względu na twórczość imperatora, ale na dzieła twórców z imperatorem związanych; Cycerona, Wergiliusza, Horacego, Owidiusza, Tibullusa, Propercjusza,  Liwiusza.
W jednym przepowiednia Wergiliusza z „IV Eklogi” spełniła się na pewno – literatura okresu augustiańskiego to rzeczywiście „złoty wiek”.

Niektórzy z tych „złotych pisarzy „bardziej niż dalekosiężne plany Augusta cenili drobne przyjemności prywatne; warto to odnotować, by wskazać na fakt, że najdoskonalsze nawet organizacje i organizmy państwowe nie mają aż tyle siły, by pozbawić swoich uczestników woli życia jedynie życiem prywatnym. Propercjusz pisał w jednej ze swoich elegii:

„Komory mojego serca nie tętnią w rytm ore rotundos Cezara,
Ani na melodie frygijskich ojców.
Żeglarz – o wiatrach; oracz – w dziedzinie wołów;
Żołnierz – litania ran; pasterz – rachuba owieczek;
A my – na wąskim łóżku,plecami do bitew..”.

Pontyfikat Augusta miał także swoje ciemne strony; Owidiusz,na ten przykład, mimo iż w końcowych partiach „Metamorfoz” opiewał Augusta, wylądował na zesłaniu nad Morzem Czarnym ,(przyczynę tego głośnego zesłania, niewyjaśnioną do dziś, próbują rozwikłać przynajmniej dwie świetne książki: „Nazo poeta” Juliusza Bocheńskiego, „Ostatni świat” Christophera Ransmayra).
Nie brak też literackich głosów o Auguście okrutniku – jednym z nich jest książka Elizabeth Dored „Kochałam Tyberiusza” opowiadająca o zabiegach imperatora mających zabezpieczyć interesy Rzymu po jego śmierci. Piękna książka, ale temat sukcesji po Auguście to już temat na zupełnie inną opowieść.