7 V 1941 zmarł James Frazer

Ciesząca się dziś olbrzymią popularnością dziedzina badań nad mitami i religiami , mające swoje własne gwiazdy naukowe antropologia porównawcza  czy religioznawstwo ( Mircea Eliade, Claude Levi –Strauss) nie byłyby możliwe bez prac Jamesa Georga Frazera, a zwłaszcza bez dzieła , któremu poświęcił całe niemalże naukowe życie, „Złotej gałęzi „.

„Złota gałą?” wywarła także magiczny wpływ na Bronisława Malinowskiego , sprawiła ,że poświęcił się badaniom antropologicznym. Moment zauroczenia, zafascynowania dziełem Frazera Malinowski opisał tak :

„Albowiem skoro tylko zacząłem czytać to wielkie dzieło, porwało mnie i zniewoliło bez reszty. Zrozumiałem wówczas, że antropologia, tak jak ją przedstawia sir James Frazer , jest wielka nauką, godna takiego samego oddania się jej, jak którekolwiek ze starszych i bardziej od niej ścisłych studiów pokrewnych . Tak to wstąpiłem na służbę Frazerowskiej antropologii „.

A skoro już o wpływach mówimy  , Frazer wywarł wielki wpływ na współczesnych i młodszych od siebie intelektualistów takich jak Anatol France, Henryk Bergson, Zygmunt Freud, Oswald Spengler, Arnold Toynbee.
Dodać trzeba, że jego dzieło urzekało nie tylko prekursorskim odczytaniem mitów i rytuałów starożytnych , ale porywało również literackim stylem. Można wyobrazić sobie także sytuację, w której zafascynowana wizją Frazera pani Jessie Weston pisze książkę o micie Graala, „Graal. Od starożytnego obrzędu do romansu średniowiecznego”.
Porwany jej spojrzeniem na wielki europejski mit śmierci i odrodzenia Thomas Stearns Eliot pisze zaś jeden z najsłynniejszych poematów XX wieku „Ziemię jałową „.
W przypisach do tego poematu mówi zresztą wprost o swoich inspiracjach :

„Nie tylko tytuł, ale również plan i znaczna część symboliki utworu  zostały zasugerowane przez książkę panny Jessie Weston o legendzie Graala. W istocie tak wielki jest mój dług , że książka panny Weston lepiej wyjaśni  trudności poematu , niż mogą to uczynić moje przypisy(…) Zawdzięczam wiele również innemu dziełu  z zakresu antropologii , które wywarło głęboki wpływ na moje pokolenie ; mam na myśli „Złotą gałą?”…”.

Piszemy o tym wszystkim , by wskazać na znaczenie dzieła Frazera dla europejskiej kultury . Naukowcy często odmawiali słuszności jego tezom, podważali je, ostro krytykowali , trudno jednak było odmówić tej pracy zasługi polegającej na uprzytomnieniu współczesnym jedności kulturalnej wszystkich ludów. Autor przedmowy do pierwszego polskiego wydania „Złotej gałęzi „ pisze o tej zasłudze :

 „Wykorzystał w jednym dziele dane pochodzące z różnych kontynentów i z różnych epok .Współczesne ludy niecywilizowane, chłopi europejscy, starożytni Grecy i Rzymianie , ludy Wschodu , wszystkie te ludy występują obok siebie na kartach jego pracy z okazji omawiania jednych i tych samych zagadnień. Co więcej – Frazer przekonuje czytelnika, że wszystkie te ludy mogą występować razem , gdyż każdy lud stanowi tylko część jednej ludzkości. Specjalną wartość z tego punktu widzenia mają jego rozważania poświęcone „dzikim” i ich wkładowi do ogólnoludzkiej kultury”.

Kiedy więc będziemy z wypiekami na twarzy czytać „Smutek tropików” Levi –Strausa, czy „Mity , sny i misteria” Eliadego , warto pamiętać , że ten zachwycający  urodą i bogactwem kłos , który wybujał na naukowej niwie , wiele ze swojej siły zawdzięcza żyznej glebie „Złotej gałęzi „ sir Jamesa Frazera.