3 VI 1924 zmarł Franz Kafka

Dzieło Franza Kafki jest tajemnicą. Fascynującą,nierozwiązaną tajemnicą. Porywają się na nią krytycy i pisarze i rezygnują. Gustaw Herling Grudziński napisał w „Dzienniku”:

„Im więcej myślę o Kafce, tym sceptyczniej odnoszę się do wszelkich interpretacji jego dzieła (w tym moich własnych). Zawsze przechodzą po omacku obok nieuchwytnej i ledwie wyczuwalnej istoty rzeczy , jak w nieskończonej grze w chowanego”.

Tadeusz Różewicz w posłowiu do poematu „Przerwana rozmowa" napisał:

„Ten poemat z trudem przeszedł mi przez gardło; po 50 latach pisania wierszy i sztuk teatralnych zrozumiałem daremność rozwiązania ‘tajemnicy’ Kafki”.

Bezradność towarzyszy także tłumaczowi:

„Może „Proces” jest rzeczą o usprawiedliwieniu, jakiego chcą dostąpić ludzie-strony? O usprawiedliwieniu własnych win? Lub nawet istnienia? Może o tym jest „Proces”. Między innymi.” (Jakub Ekier)

Jak myśleć o Kafce?

Czy tak, jak eseista Pietro Citati , który Kafkę uważa za pisarza religijnego, „który we wszystkich swoich powieściach , dłuższych i krótszych nowelach, przypowieściach i aforyzmach , wznosił budowlę teologiczną , usiłował niestrudzenie przeniknąć teodyceę boskiej wszechmocy (…) i ludzkiej niemocy?".

Czy może jak Kundera, który w znakomitych esejach poświęconych Kafce w książkach „Zdradzone testamenty„ i „Zasłona” pisze o jego utworach: „Są chwile, gdy proza Kafki wzlatuje i staje się śpiewem," albo "Proza Kafki wzlatuje, niesiona dwoma skrzydłami: siłą wyobraźni metaforycznej i urzekającą melodią?"

A może, czytając Kafkę, nie szukać jednej, jedynej rozjaśniającej wszystko formuły, a iść jedynie coraz głębiej w ten las zagadek, mając w pamięci tylko, i traktując  być może jak światełko rozjaśniające drogę, słowa pisarza z listu  do przyjaciela:

„Jesteśmy opuszczeni jak zbłąkane dzieci w lesie .Kiedy stoisz przede mną i patrzysz na mnie, co wiesz o moich bólach i co ja wiem o twoich ? A gdybym padł prze tobą na kolana i płakał, i opowiadał, co wiedziałbyś o mnie więcej niż o piekle , które ktoś przedstawił ci jako gorące i straszne? Już dlatego my ludzie powinniśmy stać naprzeciw siebie tak zamyśleni i współczujący jak przed wejściem do piekła”