30 IX 419 lub 420 zmarł św. Hieronim

Data śmierci Hieronima ze Strydonu, 30 września, jest również świętem tłumaczy: tego dnia obchodzony jest międzynarodowy Dzień Tłumacza.
Tłumaczono z pewnością już przed Hieronimem; na pewno Rzymianie, choć uczyli się pilnie greki, podejmowali próby przetłumaczenia na łacinę tekstów greckich, na pewno jakieś prace translatorskie wykonywali bibliotekarze aleksandryjscy, (biblioteka w Aleksandrii gromadziła przecież papirusy z całego znanego wówczas świata), ale ze względu na wielką pracę, jaką wykonał Hieronim, przekładając z greki i hebrajskiego na łacinę Stary i Nowy Testament (Wulgata), palmę pierwszeństwa wśród tłumaczy dzierży on właśnie.

Jest nie tylko patronem tłumaczy, ale i bibliotekarzy i filologów; kilkanaście lat studiował języki hebrajski i grecki, czytał manuskrypty, wyszukiwał i porównywał informacje pochodzące z wielu źródeł nim przystąpił do pracy nad przekładem Biblii. Zatrudnił się przy tym zajęciu na ….24 lata. Dosłownie znikł z życia, by czytać, pisać, (bo jest autorem wielu oryginalnych listów i komentarzy), tłumaczyć.
Tradycja lubi przedstawiać Hieronima jako pustelnika; trudem bowiem, jaki podjął, porządkiem  życia, jaki sobie narzucił, ustanowił własną prywatną regułę, surowszą niż niejedna reguła zakonna, ale prawdziwym pustelnikiem nie był. Z Betlejem, gdzie spędził ostatnie 34 lata życia, pracując nad przekładem Pisma, udawał się często do biblioteki w Cezarei, gdzie znajdował potrzebne do pracy teksty. 

Hieronim był pewny swej pracy; wykonał tytaniczną robotę, zapoznając się z sekretami greki i hebrajskiego, i wiedzę tę spożytkował wyśmienicie,  udostępniając łacińskim czytelnikom Biblię w języku im dostępnym, (nazwa Wulgata pochodzi od sformułowania „textus vulgatus" - teksty pospolite, dostępne dla wszystkich). Pewność ta musiała być wyjątkowa, skoro list biskupa Hippony, Augustyna, w którym późniejszy święty uznaje pracę Hieronima, ale odważa się wysunąć kilka uwag, pozostaje bez odpowiedzi betlejemskiego pustelnika przez…pięć lat.     
 
Kościół ogłosił Hieronima świętym, w uznaniu zasług, jakie ten położył dla upowszechniania Pisma, ale określenie to należy mu się z tytułu charakteryzujących  każdego prawdziwego  i pogrążonego w bezgłośnej lekturze sumiennego filologa - świętej cierpliwości, zwykłej wytrwałości i  niezwykłego spokoju.
Cechy te podkreślają zresztą legendy związane z życiem Hieronima, w tym jedna z najpopularniejszych, przedstawiana chętnie przez malarzy – legenda o spotkaniu Hieronima z lwem:
„Pewnego dnia, kiedy święty Hieronim odmawiał Nieszpory wraz ze swoimi braćmi, wszedł do klasztoru lew i wszyscy uciekli ze strachu, z wyjątkiem Hieronima, który, przeciwnie, wyszedł mu naprzeciw, jakby chodziło o gościa. Wtenczas lew pokazał mu zranioną łapę, a święty wezwał braci i rozkazał ranę przemyć i pilnie odnaleźć przyczynę okaleczenia. Bracia posłuchali i spostrzegli, że łapa była napuchnięta, gdyż utkwił w niej wielki kolec, i wyleczyli lwa.
Kiedy lew był już zdrowy, nie pomnąc na swoją drapieżność pozostał z braćmi jako zwierzę domowe; a Hieronim pojął wówczas, że Bóg wysłał mu go nie po to, by wyleczył mu łapę, lecz by został na służbie w klasztorze.”

Hieronim pracę nad przekładem Biblii prowadził w czasie dogorywania Cesarstwa Rzymskiego. Kolejne barbarzyńskie najazdy pustoszyły Rzym, siejąc panikę nie tylko w Wiecznym Mieście, ale i w odległych prowincjach.
Jedna z takich wiadomości dociera do starego Hieronima i podkopuje jego wątłe siły.
Ale są miejsca, w których trwają już prace nad kopiowaniem przekładu Hieronima; zakonnicy przepisują Biblię, mnożą się foliały ze „świętym tekstem”.

Jedną z takich scen ukazuje, być może, w niezwykłej powieści „Przemija postać świata”  Hanna Malewska. Ostatni słowa powieści, dziejącej się w kilkadziesiąt lat po śmierci Hieronima, wypowiedziane są przez Kasjodora, ministra króla Gotów, Teodoryka, który  postawił sobie za cel ratowanie skarbów kultury. W swojej posiadłości w Vivarium gromadzi skrybów z całej Italii, i troszczy się o przepisywanie foliałów. Mówi: "Dziś weźcie nowe zwoje, bracia. Zaczynamy od początku".

Można wyobrażać sobie, że będą przepisywać „Hieronima”.