9 II 1881 zmarł Fiodor Dostojewski

Nazwano go Rembrandtem literatury, gdyż tak jak holender malował cieniem, z którego wyłaniały się na płótnie postacie, tak Fiodor Dostojewski, pisał mrokiem mieszczącym się w ludzkich duszach; to z najgłębszych zakamarków ludzkiej świadomości, najskrytszych pragnień i szaleńczych obsesji wyłaniały się na kartce papieru postaci jego powieści.

Fryderyk Nietzsche napisał kiedyś, że odkrycie Dostojewskiego było dla niego ważniejsze niż odkrycie Stendhala, nikt bowiem tak nie zgłębił ludzkiej duszy i tak drobiazgowo jej nie opisał, nikt tak nie nauczył go – jak twierdził filozof – psychologii.

Kiedy drukiem w 1921 roku ukazał się Ulisses Jamesa Joyce’a i kiedy ci spośród krytyków którzy przeczytali tą książkę, i dostrzegli jej zamiar (jeden z wielu) jakim było ukazanie całego człowieka w jego nagiej prawdzie, a co łączyło się z ukazaniem ludzkiego umysłu w pełnym blasku, zachwycili się całkowicie nowatorskim sposobem pisania jakim niewątpliwie było nieskładny gramatycznie zapis monologu wewnętrznego, czyli bezpośredni zapis pracy umysłu podczas tworzenia się w nim myśli, niektórzy z nich jednak zwrócili uwagę, że „Ulissesa” nie poprzedza żadne dzieło, jest ono samotną wyspą na mapie literatury, to jednak w długich wielostronicowych monologach bohaterów powieści Dostojewskiego, autor „Braci Karamazow”   zbliżył się równie mocno do ukazania całej głębi ludzkiej psychiki co Joyce w swoich formalnych grach.

Jest wielu pisarzy piszących książki które nazywamy literaturą; jest jednak tylko niewielu którzy pisali samą literaturę, tworzyli ją i nadawali jej obraz na swoje podobieństwo. Dostojewski zajmuje wysoką pozycję na tej elitarnej liście.