Historia Calandra

Historia Calandra, jedyna sztuka kardynała Bernarda Doviziego, wystawiona po raz pierwszy na dworze w Urbino w roku 1513, uważana jest za jedną z najlepszych XVI-wiecznych włoskich komedii. Cieszyła się wielkim powodzeniem, ucieleśnia bowiem typową dla utworów renesansowych misterną grę między tradycją a współczesnością. Historia Calandra, uznana przez współczesnych za modelowy przykład komedii renesansowej, odwołuje się do komedii antycznej, łącząc ją z włoską tradycją nowelistyczną. Prolog i pięcioaktowa kompozycja oddaje wzorzec klasyczny, a wybór prozy, nieśmiało zaproponowany przez Ludovica Ariosta w pierwszym włoskim utworze komediowym, nie wzbudza u autora najmniejszych choćby wątpliwości, podobnie jak użycie volgare. Nieliczne są zapożyczenia z Plauta, można więc zawierzyć Bibbienie, który zaklina się w Prologu, iż nic „pętakowi” nie ukradł. Motyw rozdzielonych w dzieciństwie bliźniaków pozwala – dzięki wprowadzeniu dwóch płci – nawiązać do tradycji platońskiej. Sprawia również, że ich liczne przebieranki nadają intrydze większą funkcjonalność, a wątek erotyczny nabiera pikanterii.