Ślad motyla

Lee Harvey Oswald, człowiek, który oddał śmiertelny strzał w stronę Johna Fitzgeralda Kennedy’ego, przez prawie trzy lata przebywał na terenie ZSRR. Dziewiętnastoletni zdemobilizowany żołnierz z prowincji, oczarowany marksizmem, demonstracyjnie zrzekł się amerykańskiego paszportu i w latach 1959-1962 mieszkał i pracował w Mińsku. Początkowa fascynacja z czasem jednak osłabła i Oswald, wraz ze świeżo poślubioną żoną Mariną Prusakową, wrócił do USA, by w 1963 roku na Dealey Plaza w Dallas dokonać zamachu na prezydenta Kennedy’ego. O trzech latach spędzonych przez Oswalda w ZSRR opowiada książka „Ślad motyla. Oswald w Mińsku”. Aleksandr Łukaszuk, autor książek poświęconych historii XX. wieku, tłumacz, dziennikarz i redaktor, dyrektor sekcji białoruskiej radia Swaboda, szczegółowo opisuje miński okres życia Oswalda. Amerykanin, który przybył z własnej woli do ZSRR, był postrzegany jako motyl z innej planety. Tak samo ważna jak podążanie śladami amerykańskiego zbiega ważne jest tu miejsce, w jakim się znalazł. Równolegle z historią Oswalda czytelnik obserwuje codzienne życie w radzieckiej rzeczywistości lat sześćdziesiątych – warunki pracy w mińskiej fabryce radioodbiorników, ceny w sklepach czy piosenki grane na potańcówkach. Przywoływana jest także „Opowieść Oswalda” Normana Mailera – napisany w latach ‘90 przewodniku po mińskim życiu bohatera. Mailer z wielką skrupulatnością prześledził życie Oswalda w Mińsku, na podstawie raportów KGB mógł naszkicować szczegółowe trasy jego wędrówek po mieście. Przejrzał wiele zdjęć i dokumentów zgromadzonych przez komisję Warrena, spotykał się ludźmi pamiętających Oswalda z czasów jego pobytu w ZSRR. Łukaszuk obiera jednak inną drogę – „Ślad motyla” nie pretenduje do wyjaśnienia zagadki Oswalda, odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak naprawdę znalazł się w Mińsku. Analizując dziennik i notatki Oswalda, w których opisuje swoje codzienne życie, refleksje dotyczące systemu i panującej ideologii, jego listy do rodziny oraz raporty KGB Łukaszuk mnoży wątpliwości aby ostatecznie zadać pytanie: Jaki wpływ miał miński okres życia Oswalda na to, co stało się w Dallas? Ta książka nie jest o tym, kto i jak zabił Kennedy’ego. To raczej próba ponownej wędrówki śladami, które w mińskim powietrzu zostawił pół wieku temu pewien motyl. Krajobraz literacki po Oswaldzie wygląda jak po bitwie z udziałem ciężkich bombowców, a jego biografia – jak historia wojen światowych. Chociaż ten motyl przeleciał naprawdę. (fragment książki)