T.3 1963-1966

Zapiski to lektura niezwykła – wstrząsająca. Należy je czytać uważnie i ostrożnie, w każdym zdaniu czai się bowiem lęk przed okiem stalinowskiej policji. Dlatego nie mówi się tu o polityce i terrorze, choć są one wciąż obecne. Rzadko pojawiają się nazwiska Stalina czy Hitlera; są za to Puszkin i Czechow, towarzysze w dążeniu do ocalenia życia „znajdującego się pod presją codziennej głupoty”. Achmatowej i Czukowskiej szło o to, by „zachować minimalną świeżość powietrza”.

W niezwykłych zapiskach z rozmów dwóch wspaniałych kobiet, chorych, biednych i nieszczęśliwych, czuć smak i zapach życia codziennego w kleszczach stalinowskiego terroru; czuć niszczące działanie codziennej trucizny, z którą zmagają się te kobiety, myśląc o uwięzionych najbliższych.

Adam Michnik ***

Nie ma jednej Rosji. Zawsze istniała Rosja Murawjowów, wieszanych za to, że byli dekabrystami i obrońcami wolności, ale istniał też Murawjow Wieszatiel, jeden z tych, którzy wie- szali. Także dziś istnieje Rosja nienawiści, kłamstwa i podłości, jak też Rosja ludzi wielkiej odwagi, uczciwości i prawdy. Świa- dectwo tej drugiej Rosji dawali i dają twórcy wielkiej literatury: Piotr Czaadajew i Aleksandr Hercen, Lew Tołstoj i Antoni Czechow, Aleksandr Sołżenicyn, Andriej Sacharow, Josif Brodski, Anna Achmatowa. Niniejsza seria książek prezentuje dorobek pisarzy tego nurtu rosyjskiej duchowości.

Adam Michnik

Anna Achmatowa (1889–1966) – rosyjska poetka. Jeszcze przed rewolucją październikową należała do grona najważniejszych postaci rosyjskiej literatury. Po przewrocie bolszewickim żyła zepchnięta na margines jako osoba politycznie niepewna. Jej były mąż, poeta Nikołaj Gumilow, został rozstrzelany w 1921 roku, a syn Lew Gumilow i drugi mąż Nikołaj Punin trafili do więzienia.

Lata II wojny światowej spędziła w Taszkencie.

W 1946 roku została wykluczona z życia literackiego Związku Sowieckiego jako twórczyni „pustej, bezideowej poezji”. W latach sześćdziesiątych wreszcie ukazały się jej wiele lat pisane arcydzieła Poemat bez bohatera i Requiem. Lidia Czukowska (1907–1996) – rosyjska pisarka, redaktorka, publicystka oraz kronikarka losów środowiska literackiego w epoce radzieckiej, od młodych lat skonfliktowana z władzami radzieckimi. Autorka powieści Sofia Pietrowna i Zejście pod wodę oraz prezentowanych właśnie dzienników w trzech tomach Zapiski o Annie Achmatowej. W 1938 roku w stalinowskich czystkach straciła męża, fizyka Matwieja Bronsztejna. W 1974 roku jej twórczość objęto całkowitym zakazem publikowania do 1986 rok